Βόρεια από την πόλη της Καβάλας και πάνω από
την Χωράφα, υπάρχει τα τελευταία 700 χρόνια, ένα τείχος που σε πολλά σημεία
διακρίνεται αρκετά καθαρά, ενώ σε άλλα έχει μισογκρεμιστεί και οι πέτρες έχουν
χρησιμοποιηθεί για κατασκευές μαντριών η κάποιων άλλων κτισμάτων, κυρίως
πολυβολείων που βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή. Πρόκειται για τα Μακρά τείχη
της Καβάλας που αποτελούσαν την έξω από την κυρίως πόλη οχύρωση της την
Βυζαντινή εποχή. Τα τελευταία χρόνια πολλά ιστορικά μνημεία της περιοχής μας
έχουν αναπλαστεί ή αναπλάθονται και καλώς, όμως για τα Μακρά Τείχη δεν έχει
ακουστεί τίποτα. Και το κακό είναι ότι κάποιοι που χρειάζονται πέτρες
συνεχίζουν να τα απο…πετρώνουν! Ποια είναι όμως τα Μακρά Τείχη της Χρυσούπολης;
(Παλιά ονομασία της Καβάλας 9ος - 15ος αιώνας).
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο 14ος
αιώνας αρχίζει με τη δράση των ορδών της Καταλανικής Εταιρείας. Οι Καταλανοί,
πρώην μισθοφόροι του βυζαντινού αυτοκράτορα, ερήμωσαν τη Θράκη, αλλά απέτυχαν
να καταλάβουν τη Χριστούπολη. Από ισπανική πηγή του 1306 μαθαίνουμε ότι με
δυσκολία πέρασαν μπροστά από τα τείχη της, που τα υπεράσπιζε φρουρά του
αυτοκράτορα. Όπως σημειώνεται στο χρονικό, οι μόνες πόλεις που δεν παραδόθηκαν
στη φωτιά και το αίμα ήταν η Κωνσταντινούπολη, η Αδριανούπολη, η Χριστούπολη
και η Θεσσαλονίκη. Για να εμποδίσει την επιστροφή των Καταλανών στη Θράκη ο
Ανδρόνικος Β΄ έκτισε τα «Μακρά Τείχη» της Χριστουπόλεως. Το τείχος έπαιξε σημαντικό ρόλο στις πολεμικές
εξελίξεις των επόμενων δεκαετιών, αφού έλεγχε τη μοναδική διάβαση από τη
Μακεδονία στη Θράκη και αντίστροφα. Στους εμφυλίους πολέμους του 14ου
αιώνα, στους οποίους αναμείχθηκαν Σέρβοι και Τούρκοι, η Χριστούπολη βρέθηκε
λόγω της επίκαιρης θέσης της στο προσκήνιο της κρίσης. Το 1321-1328 αποτέλεσε
στρατιωτική βάση του Ανδρόνικου Γ΄,
εγγονού του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄. Όταν η διαμάχη τερματίστηκε με το
μοίρασμα της αυτοκρατορίας, η πόλη εκχωρήθηκε στον εγγονό και αποτέλεσε την
οροθετική γραμμή στις κτήσεις των δύο αυτοκρατόρων. Διοικητής της ήταν τότε ο
Θεόδωρος Παλαιολόγος. Στα χρόνια της βασιλείας του Ανδρόνικου Γ΄ (1328-1341)
αναφέρεται ξεχωριστό «Θέμα Χριστουπόλεως», αλλά μάλλον ήταν «κατεπανίκιον», μια
προσωρινή και εδαφικά περιορισμένη διοικητική περιοχή. Η ανέγερση του διατειχίσματος του
Ανδρόνικου Β' είναι η εποχή που εμφανίζεται να αναφέρεται από τους βυζαντινούς
ιστορικούς και ο χαρακτηρισμός «στενά της Χριστοπόλεως».
ΤΑ ΤΕΙΧΗ
Το διατείχισμα, άρχιζε μάλλον
πάνω από τις Καμάρες και κατέληγε στην κορυφή
του απέναντι υψώματος όπου βρισκόταν το παλιό
Νοσοκομείο (πρώην Σανατόριο). Τα Μακρά Τείχη δηλαδή ξεκινούσαν από την βάση του κάστρου
της Καβάλας και πιο συγκεκριμένα από τον πύργο Yπέρκαλο στα όρια της πόλης και
έφτανε μέχρι το ύψωμα του Κουλέ και ίσως λίγο μακρύτερα, αφού αγκάλιαζε
κυριολεκτικά την πόλη. Κατασκευάστηκε σ’ αυτή την περιοχή σαν οχυρωματικό της
πόλης, αλλά και για να ελέγχει τις προσβάσεις από και προς την Θράκη, ενώ ενισχυόταν
με πύργους. Μετά το άκρο του, υψώνονταν ένας κυκλικός και τρεις τετράπλευροι
πύργοι. Ο πρώτος, βρισκόταν στο άκρο του τείχους, ενώ ο τελευταίος, ο Κουλές
στην κορυφή του βουνού. Το μήκος του τείχους από τον Πύργο Υπέρκαλο μέχρι το
άκρο του στο απέναντι ύψωμα φθάνει τα 1750 μ., ενώ οι μεμονωμένοι πύργοι
καλύπτουν επιπλέον διάστημα περίπου 470 μ.
Ο ΠΥΡΓΟΣ
ΤΟΥ ΚΟΥΛΕ
Ο τελευταίος πύργος του τείχους, στο ύψωμα
του Κουλέ φαίνονταν σχεδόν από όλη την
πόλη. Ήταν ένας τετράπλευρος, διώροφος πύργος, με ισόγειο καλυπτόμενο με
καμάρα. Από εκεί μπορούσε να γίνει παρατήρηση τόσο προς την Πόλη όσο και τα
ανατολικά και βόρεια περάσματα. Όμως δυστυχώς ο Κουλές όπως ήταν γνωστότερος έπεσε
άδοξα σε μια κακοκαιρία (αλλά και την αδιαφορία των αρμόδιων) τον Δεκέμβριο του
2002. Παρά τις προσπάθειες που είχε κάνει τότε ο δημοτικός σύμβουλος Γιάννης
Βύζικας, δεν έγινε δυστυχώς καμία προσπάθεια αναστύλωσης παρά του ότι το κόστος
ήταν ελάχιστο. Έγραφε τον Μάιο του 2013
ο κ. Βύζικας: «Από τότε μέχρι σήμερα έτρεξαν πολλά Ευρωπαϊκά
προγράμματα και θα τρέξουν και άλλα και δεν έγινε καμία κίνηση για την
διατήρηση του μνημείου. Δεν ξέρω πόσοι συμπολίτες μας γνωρίζουν την ύπαρξη του Κουλέ
και την κατάσταση που βρίσκεται σήμερα. Σε άλλα μέρη ο Κουλές θα αποτελούσε
αξιοθέατο με τουριστικό ενδιαφέρον, γιατί αναδεικνύει την ιστορία
του τόπου και την στρατηγική της θέση εδώ και αιώνες. Επιπλέον η επίσκεψη
στην τοποθεσία που βρίσκεται προσφέρει μία ωραία διαδρομή ή περίπατο
στο βουνό και μία καταπληκτική θέα της πόλης».
ΤΑ ΜΑΚΡΑ ΤΕΙΧΗ ΣΗΜΕΡΑ
Μαζί με τον Πύργο του Κουλέ κατέρρευσε και
ένα σημείο αναφοράς της Καβάλας. Ακόμα ένας πύργος σώζεται σε αρκετά καλή
κατάσταση νοτιότερα, αλλά μάλλον και αυτός θα έχει την ίδια τύχη με τους
άλλους, αν δεν συντηρηθεί. Σήμερα δεν έχουν απομείνει παρά μόνο κάποια κομμάτια
των Τειχών και ερείπια μεμονωμένων πύργων. Είχαμε ασχοληθεί παλιότερα με το
θέμα και μάθαμε ότι είχαν επισκεφτεί την περιοχή, αρχαιολόγοι της υπηρεσίας
Βυζαντινών αρχαιοτήτων. Πέραν της επισκέψεως όμως δεν έγινε απολύτως τίποτα αφού
όπως φαίνεται «έλλειψη χρημάτων, στάση εμπορίου». Και να σκεφτεί κανείς ότι
μιλάμε για μια απλή συντήρηση σε πέτρες και μια σήμανση, που νομίζουμε δεν χρειάζονται
πολλά κονδύλια, αν και η έλλειψη χρημάτων δεν αποτελεί πλέον δικαιολογία για
αναπλάσεις μνημείων. Μπορεί να χρηματοδοτηθεί από Ευρωπαϊκά προγράμματα και να
χρησιμοποιηθούν κάποιοι από τους εκατοντάδες επιστήμονες, συντηρητές και
διάφορους άλλους ειδικούς επιστήμονες
που βγαίνουν από τις σχολές της
χώρας μας κάθε χρόνο. Ας τους… εκμεταλλευτούμε για να σώσουμε ότι απόμεινε αλλά
και να μην τους αφήσουμε να ξενιτευτούν.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε με την
ιστορία μας και δεν πρέπει να χάσουμε τίποτα από αυτήν που τόσο υπερηφανευόμαστε.
Η Καβάλα εκτός από το Κάστρο και τις Καμάρες έχει και άλλους αρχαιολογικούς
θησαυρούς, που δεν πρέπει να χαθούν. Μα καλά, δεν είμαστε ικανοί να βάλουμε
ούτε μια πέτρα πάνω σε μια άλλη; Για ακόμη μια φορά απευθυνόμαστε στους φορείς
(δήμο, περιφέρεια, αρχαιολογία κ.α.). Δεν πρέπει ότι δεν μπόρεσαν να
καταστρέψουν οι διάφοροι επίδοξοι κατακτητές μας, να το καταστρέψουμε εμείς οι
ίδιοι με την αδιαφορία μας.
