Είναι πολλές φορές
που όσα νομίζεις πως ξέρεις αποδεικνύονται λίγα. Στην Σκάλα Καλλιράχης της
Θάσου, πηγαίνουμε σχεδόν κάθε χρόνο, είτε περαστικοί είτε φιλοξενούμενοι από
φίλους. Στο πάνω το χωριό όμως, λίγες φορές έτυχε να πάμε. Την τελευταία φορά
μάλιστα επισκεφτήκαμε και τον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου, που κάθε χρόνο πανηγυρίζει
στις 26 Οκτωβρίου.
Περνώντας μπροστά από την εκκλησία, με τίποτα δεν μπορούσαμε
να φανταστούμε τι μπορεί να κρύβει στο εσωτερικό του μια τρίκλιτη Βασιλική,
ένας απλός ναός δηλαδή χωρίς τρούλους και πολλά σχέδια. Η έκπληξη μπαίνοντας στο ναό ήταν πολύ μεγάλη. Όση απλότητα
έχει απ’ έξω, τόσο καλά κρατάει τα μυστικά του μέσα και τα οποία μας είχε
εκμυστηρευτεί παλιότερα ο Κυριάκος Δηλαβερίδης που είναι ιεροψάλτης, μεγάλωσε
κυριολεκτικά μέσα σ’ αυτή την εκκλησία και γνώριζε πολλά για την ιστορία της.
Πρόκειται λοιπόν
για έναν από τους παλαιότερους, αν όχι ο παλιότερος, ναούς της περιοχής μας.
Ξεκίνησε να χτίζεται το 1740, όταν δηλαδή σύμφωνα με μαρτυρίες η επάνω θρυλική
Κακηράχη άρχισε να μετοικίζετε στα χωριά Καλλιράχη και Σωτήρας. Με όσες
δυσκολίες αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι, αφού η μεταφορά υλικών ακόμη και νερού
γίνονταν με τα πόδια ή με ζώα, κατόρθωσαν τελικά να κάνουν τα εγκαίνια του ναού
τον Οκτώβρη του 1784.
Η ημερομηνία αναφέρεται και σε σκαλίσματα που υπάρχουν
πάνω στους τοίχους του ναού και δεν αμφισβητείται. Ο ναός εκείνα τα χρόνια αλλά
και μέχρι την δεκαετία του ’20, λειτουργούσε ως μητροπολιτικός ναός της Θάσου
και ανήκε διοικητικά στην μητρόπολη Μαρώνειας.
Το τέμπλο του ναού
τώρα, είναι ένα πραγματικό έργο τέχνης. Παρόμοιο υπάρχει μόνο στην μονή
Καρακάλου στο Άγιο Όρος, αν και εκείνο είναι μικρότερο. Είναι τρισυπόστατο, με
τρεις Ωραίες Πύλες δηλαδή, εκ των οποίων η κεντρική είναι αφιερωμένη στον Άγιο
Δημήτριο και οι άλλες δύο στον Άγιο Κωνσταντίνο και στον Άγιο Νικόλαο. Το
χειροποίητο σκάλισμά του είναι μοναδικό, με παραστάσεις που σε αφήνουν άφωνο.
Μοναδικές και οι δύο Ωραίες Πύλες δεξιά και αριστερά της κεντρικής, παρά του
ότι δεν έχουν την παραμικρή προστασία, διατηρούν τα χρώματα και την καθαρότητά
τους σε άριστη κατάσταση.
Μπροστά στην κεντρική πύλη υπάρχει ένα μαρμάρινο
«μιξογενές γοργόνιο» (μια ειδωλολατρική στήλη δηλαδή) στη οποία εκείνα τα
χρόνια οι κάτοικοι έκαμναν τελετές και θυσίες, προσφέροντας στα είδωλα κρασί,
λάδι και μέλι. Η στήλη αυτή βρέθηκε στο μέρος όπου χτίστηκε ο ναός και
συμβολικά τοποθετήθηκε μπροστά στην Ωραία Πύλη.
Δεκάδες εικόνες
όλων των τεχνοτροπιών στολίζουν τους τοίχους του ναού. Οι περισσότερες
προέρχονται από παλιά παρεκκλήσια της περιοχής που γκρεμίστηκαν, αλλά βρήκαν
φιλοξενία στον Άγιο Δημήτρη. Δυο όμως από αυτές τις εικόνες είναι πραγματικά
έργα τέχνης. Ανεκτίμητοι θησαυροί, η μία εκ των οποίων μάλιστα έχει ημερομηνία
1803. Οι παραστάσεις των εικόνων είναι μοναδικές και δείχνουν την αγιότητα του
αγιογράφου.
Και αυτές οι εικόνες είναι χωρίς καμιά ιδιαίτερη προστασία, ούτε
καν το απλό προστατευτικό τζάμι. Παρ’ όλα αυτά διατηρούνται σε πολύ καλή
κατάσταση.
Εντύπωση μας προκάλεσε ακόμη η τοποθέτηση πιθαριών στην οροφή του
ναού, που λειτουργούν ως ηχεία και συμβάλουν με πολύ καλά αποτελέσματα στην
ακουστική του. Μια ανεκτίμητη εικόνα υπάρχει και στον γυναικωνίτη, την οποία
πάντα χρησιμοποιούν οι Καλλιραχιώτες στις λιτανείες τους.
Αυτή είναι η
ιστορία του ιερού ναού του Αγίου Δημητρίου στην Άνω Καλλιράχη και την
θυμηθήκαμε σήμερα, ανήμερα της εορτής του.
